De gemeente hanteert het systeem van integrale financiering. Dit houdt in dat voor de gemeentelijke organisatie als geheel de financieringsbehoefte c.q. het financieringstekort bepaald wordt. Er wordt niet voor iedere investering of grondexploitatie apart geleend. Alle rentebaten en -lasten worden verzameld in het taakveld Treasury en daarna toegerekend aan de gemeentelijke producten op basis van de zogenoemde omslagrente. Voor de begroting 2017 is deze bepaald op 1,5% (2016: 3%).

De financieringsbehoefte wordt bepaald door het verloop van verschillende kasstromen: de kasstromen vanuit de exploitatie, het investeringsplan, de grondexploitaties en de kasstromen met betrekking tot de leningen. Deze kasstromen lopen niet altijd synchroon. Daarom is het nodig om de ontwikkeling van de liquiditeit in de gaten te houden, en wanneer dat nodig is geld te lenen.

Op basis van de reguliere begroting 2017, het investeringsprogramma voor 2017, de uitvoering van de grondexploitaties in 2017 (op basis van de actualisatie 2016), de aflossingen op langlopende leningen is de financieringsbehoefte voor 2017 berekend op € 18 miljoen. De langlopende schuld komt daarmee eind 2017 uit op afgerond € 157 miljoen (zie voor een berekening bijlage Staat van langlopende geldleningen).

Bij het risicobeheer op de gemeentelijke financiering wordt onderscheid gemaakt in kortlopende financiering en langlopende financiering. Kortlopende financiering (ook wel vlottende schuld genoemd) heeft betrekking op leningen met een looptijd korter dan één jaar. Leningen met een looptijd langer dan één jaar vallen onder de langlopende financiering.

Renterisico’s op korte financiering (kasgeldlimiet)

Om het renterisico te beperken, is de omvang van de korte schuld wettelijk, conform de Wet Fido, gelimiteerd tot 8,5% van het uitgaventotaal van een gemeente (= kasgeldlimiet). Deze grens is gesteld om te voorkomen dat een te groot gedeelte van het financieringstekort met kortlopende middelen (vaak goedkoop) wordt gedekt. Kortlopende financiering kent een relatief groot renterisico: Bij korte looptijden moeten bestaande leningen vaker worden vervangen met steeds opnieuw de onzekerheid over het actuele rentepeil op het moment van aantrekken van de nieuwe lening. Voor het jaar 2017 bedraagt de kasgeldlimiet 8,5% x € 233 miljoen is € 19,8 miljoen.
Zolang de korte rente lager is dan de lange rente wordt de kasgeldlimiet optimaal benut.
Op basis van de reguliere exploitatie, de te verwachten investeringen (inclusief grondexploitaties) en mutaties in de langlopende leningen zal de korte schuldpositie in 2017 naar verwachting het volgende beeld laten zien.

Figuur 4.1 (bedragen x € 1.000)

In de loop van het jaar toont de stand van de korte schuldpositie een wisselend beeld. Dit beeld wordt vooral veroorzaakt door de ontvangsten van de woonlasten die zich voornamelijk concentreren in de maanden februari t/m mei van het lopende jaar, en de uitkering uit het BTW-compensatiefonds die begin juli aan de gemeente wordt uitgekeerd. De grootste uitgaven vinden plaats in de maanden januari en december.

Renterisico’s op langlopende financiering (renterisiconorm)

Langlopende financiering wordt aangetrokken als het wettelijk maximum voor de kortlopende schuld is bereikt. De maximale omvang van aan te trekken langlopende leningen is gekoppeld aan de renterisiconorm. Deze norm geeft het maximaal te lenen bedrag aan dat per jaar onderhevig mag zijn aan rentewijzigingen. De renterisiconorm bevordert de spreiding van de aflossingen van de langlopende leningen en daarmee de renterisico’s over de jaren. De renterisiconorm is 20% van het begrotingstotaal. Voor het jaar 2017 bedraagt de renterisiconorm 20% x € 233 miljoen is  € 46,6 miljoen.

Bij het aantrekken van langlopende financieringsmiddelen wordt de looptijd en het aflossingsritme zodanig gekozen, dat het renterisico onder de daarvoor voorgeschreven norm blijft. Leningen met een gelijkmatig aflossingsritme verdienen daarbij de voorkeur. Naast de renterisiconorm wordt er gekeken naar de meerjarige financieringsbehoefte. De looptijd van nieuwe leningen wordt hierop afgestemd.

De bedragen genoemd onder 4 zijn de bedragen die in de jaren 2017 t/m 2020 moeten worden afgelost op de huidige lening portefeuille. (zie ook tabel 4.2)

Figuur 4.2 (bedragen x € 1.000)

Uit bovenstaande tabel 4.1 en figuur 4.2 blijkt dat de risiconorm in 2017 niet overschreden gaat worden. Tevens blijkt uit de doorrekening dat ook de komende jaren geen overschrijding van de renterisiconorm wordt verwacht.

Het totaalbedrag aan leningen per 1 januari 2017 is geraamd op € 155,7 miljoen, verdeeld over 32 leningen. De rentepercentages variëren tussen de 0,917% en 4,87%. In de vorige paragraaf is uitgelegd dat Hilversum ruim binnen de rente risiconorm blijft. Dit komt omdat het aflossingspatroon van de bestaande leningenportefeuille voldoende gespreid is. Hilversum heeft slechts 1 lening waarvan de rente tussentijds zal worden herzien (renteconversie). Bij dit type leningen is het renterisico het grootst, maar binnen de portefeuille van Hilversum is deze van ondergeschikt belang. In onderstaande figuren wordt de samenstelling van onze leningenportefeuille samengevat voor wat betreft looptijden en rentepercentages.

Uit figuur 4.3 blijkt dat de meeste leningen (14 stuks) een looptijd hebben van 15 jaar, gevolgd door leningen met een looptijd van 25 jaar (12 stuks).

Uit figuur 4.4 blijkt dat het grootste deel (56%) van de huidige leningenportefeuille gefinancierd is tegen een rentepercentage lager dan 4%. Het gemiddelde rentepercentage van de portefeuille is 3,32%.

Gevoeligheidsanalyse
Tabel 4.1 in paragraaf 4.4.4 geeft onder meer informatie over de aflossingen op onze bestaande leningen in de jaren 2017 t/m 2020. De tabel hieronder geeft aan wat, uitgaande van herfinanciering van deze aflossingen (met andere woorden: de schuld neemt niet toe of af), de financiële gevolgen zijn als het rentepercentage waartegen herfinanciering plaatsvind 1% hoger wordt dan het gemiddelde rentepercentage van de huidige portefeuille van 3,32%. (deze bedragen verdubbelen bij een 2% hoger rentepercentage dan gemiddeld en worden drie keer zo hoog bij een 3% hoger rentepercentage dan gemiddeld).

In figuur 4.5 worden de op dit moment geldende rente en aflossingsverplichtingen voor de komende jaren weergegeven op basis van de huidige leningen-portefeuille. Hierbij wordt herfinanciering en het ontstaan van nieuwe rente- en aflossingsverplichtingen buiten beschouwing gelaten. Uit de grafiek blijkt dat de aflossingsverplichtingen in de jaren 2017 en 2018 rond de € 16 miljoen liggen en dat vanaf 2019 de aflossingsverplichtingen dalen. Het aantrekken van nieuwe leningen leidt vanzelfsprekend tot nieuwe rente- en aflossingsverplichtingen.

Figuur 4.5 Rente en aflossingen (bedragen x € 1.000)

De rentelasten worden zowel bepaald door de omvang van de schuld als door het rentepeil. Het doen van betrouwbare voorspellingen over de renteontwikkeling is niet eenvoudig. Een groot aantal factoren is hierop van invloed, zoals bijvoorbeeld de ontwikkeling van de economische groei. Sinds 2009 wordt de rente sterk beïnvloed door de schuldenproblematiek en de economische crisis in Europa. Zowel de korte rente als de rente voor langlopende leningen zijn op dit moment zeer laag.

Het jaar 2016 kenmerkt zich door lage tarieven van zowel de korte als de lange rente. De verwachting is dat de huidige rentetarieven ook in 2017 laag zullen zijn.

Figuur 4.6 Historische Renteontwikkeling 2007-2016

Figuur 4.7 Renteontwikkeling 2016

In de begroting 2017 gaan we ervan uit dat de gemeente 'lang geld' zal kunnen aantrekken tegen 1,75%, uitgaande van een looptijd van 25 jaar, en 'kort geld' tegen 0,35% met een looptijd < 1 jaar. (onder 'kort geld' valt ook de rekening courant positie bij de BNG.)

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de te verwachten rentelasten. In 2017 bedragen deze € 5,168 miljoen, inclusief het geraamde financieringstekort voor 2017 van € 18 miljoen (zie paragraaf 6.4.3). De rentelasten lasten worden via een rente omslagpercentage verdeeld over de programma's. Het rente omslagpercentage komt voor 2017 uit op 1,5% (2016: 3,0%).

De rente van bestaande, langlopende leningen wordt jaarlijks lager omdat gedurende het jaar relatief dure leningen worden afgelost. De herfinanciering vindt plaats tegen lagere rentetarieven. Het gemiddelde rentepercentage van de huidige leningen is 3,32%. We gaan er vanuit dat nieuwe leningen kunnen worden aangetrokken tegen een rentepercentage van 1,75%.

Conform de aanbevelingen van het BBV kiest de gemeente er voor, om geen rente over het eigen vermogen te berekenen. Het rentepercentage van de aan de taakvelden toe te rekenen rente komt uit op een afgerond percentage van 1,5%.
Bedrag 'h' is 1,5%  x de geraamde boekwaarde van de activa per 1-1-2017.

Omdat het omslagpercentage iets hoger is dan de werkelijk berekende omslagpercentage wordt er meer rente toegerekend aan de taakvelden dan de werkelijke externe rentelasten. Hierdoor ontstaat er op het taakveld Treasury een voordelig renteresultaat voor 2017 van € 392.000.

De prognose is opgesteld op basis van de Begroting 2017, inclusief het Investeringsprogramma 2017 en de prognose van de grondexploitaties (conform actualisatie grondexploitaties 2016).

Figuur 4.8, prognose langlopende schuld. (bedragen x € 1 miljoen)

De verwachting is dat de omvang van de lening schuld de komende jaren iets zal gaan dalen. Dit is vooral het gevolg van de grondverkopen zoals die geraamd zijn in de jaren 2017, 2018 en 2019 in de grondexploitatie Anna’s Hoeve.

In de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing zijn kengetallen opgenomen die een beeld geven van de financiële positie van de gemeente Hilversum.